Ślub Franciszka Józefa i Sissi

Cesarz Franciszek Józef cieszył się niezwykłą popularnością wśród mieszkańców Cieszyna. Sympatia ta często ujawniała się na łamach Gwiazdki Cieszyńskiej. Dlatego informacje o zaręczynach i ślubie młodego władcy wzbudziły nie lada radość.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 25. – Cieszyn d. 27. Sierpnia. – R. 1853.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 26. – Cieszyn d. 3. Września. – R. 1853.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 28. – Cieszyn d. 17. Września. – R. 1853.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 11. – Cieszyn d. 18. Marca. – R. 1854.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 11. – Cieszyn d. 18. Marca. – R. 1854.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 13. – Cieszyn d. 15. Kwietnia. – R. 1854.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 15. – Cieszyn d. 29. Kwietnia. – R. 1854.

2 grudnia 1848 zaledwie osiemnastoletni Franciszek Józef został proklamowany Cesarzem Austrii. Kawaler o takiej pozycji i władzy był idealnym kandydatem na męża i wiele ówczesnych, młodych kobiet na pewno marzyło aby stać się wybranką jego serca. Oczywiście Cesarz nie mógł żenić się z byle kim, dlatego poszukiwaniami żony zajęła się matka Franciszka, arcyksiężna Zofia Wittelsbach. Wybór padł na Helenę Karolinę Wittelsbach (zwana Nene) córkę Ludwiki i Maksymiliana Wittelsbachów.

Latem 1853 roku Helena z matką zostały zaproszone do austriackiego kurortu Bad Ischl. Razem z nimi pojechała również młodsza córka Ludwiki – Elżbieta (zwana Sissi). W podalpejskim kurorcie miało dojść do zaręczyn Franciszka Józefa z Heleną. Historia potoczyła się jednak zupełnie inaczej. Franciszek gdy tylko ujrzał obie siostry, od pierwszego wejrzenia zakochał się w szesnastoletniej Elżbiecie.

4 marca 1854 roku przygotowano specjalny kontrakt dotyczący spraw majątkowych i posagu Sissi. Posag obejmował 50 tysięcy florenów a także wyprawę ślubną. Przygotowano również 12 tysięcy dukatów na wypłatę tzw. Morgengabe czyli zadośćuczynienia za utraconą niewinność, które wypłacano małżonce lub jej rodzinie po nocy poślubnej. Ponadto Franciszek zadeklarował wypłacanie Sissi 100 tysięcy florenów rocznie w wypadku wdowieństwa. Ze względu na bliskie pokrewieństwo młodych (byli kuzynami) konieczne było jeszcze uzyskanie dyspensy papieża.

Franciszek Józef

Ślub odbył się 24 kwietnia 1854 roku w kościele Augustianów w Wiedniu a udzielał go Joseph Othmar von Rauscher. Nie wiadomo dokładnie jak wyglądała suknia ślubna panny młodej. Prawdopodobnie miała na sobie biało-srebrną suknię z bardzo długim welonem i trenem, zdobioną haftami mirtu, uwieńczoną koroną z opali i brylantów. Na głowie miała diamentową koronę. Suknia nie zachowała się do dzisiaj, być może zaginęła. Istnieje przekaz, według którego Sissi przekazała ją bazylice Maria Taferl, gdzie przerobiono ją na ornat kapłański. Inne źródła podają, że w 1901 roku część sukni przekazano księżom kościoła Matthiaskirche w Budapeszcie.

Sissi

Po ceremonii ślubnej cesarska para, w bogato zdobionej karecie, przejechała ulicami Wiednia. Tego dnia świętowano w całym Cesarstwie, organizowano festyny i zabawy. Z kolei Franciszek Józef z okazji swojego ślubu ogłosił amnestię, na mocy której zwolniono wielu więźniów lub skrócono wyroki. Cesarska para doczekała się czworo dzieci: Rudolfa, Zofii, Gizeli i Marii Walerii.

Tekst pierwotnie ukazał się na Histmag.org

Danilo I, książę Czarnogóry

Po wiekach teokratycznych rządów przekształcił Czarnogórę w świeckie księstwo. Za jego panowania udało się Czarnogórze wyznaczyć granicę z Turcją i osiągnąć niezależność.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 11. – Cieszyn d. 18. Marca. – R. 1854.

Daniel (Danilo) I Petrović-Njegoš urodził się 25 maja 1826 roku w Njeguši, w Czarnogórze. W 1851 roku zmarł władca Czarnogóry, a stryj Daniela – Piotr (Petar) II Petrović-Njegoš, który w testamencie wyznaczył młodego bratanka na swojego następcę. Senat jednak, pod wpływem jednego z najbogatszych ludzi w kraju Đorđije Petrovicia, władcą ogłosił starszego brata Piotra II, Pero Tomov Petrovicia. W krótkiej walce o władzę Pero przegrał, ponieważ Daniel miał wyraźnie większe poparcie wśród czarnogórskiego ludu.

Po wiekach rządów teokratycznych Daniel przekształcił Czarnogórę w świeckie księstwo. Tym samym stał się pierwszym czarnogórskim świeckim księciem. Miał również aspiracje, aby podnieść Czarnogórę do rangi królestwa, jednak nie udało mu się tego osiągnąć za życia.

W 1852 roku zaangażował się w wojnę z Imperium Osmańskim. Z pomocą starszego brata pokonał Turków w Ostrogu w 1853 roku i w bitwie pod Grahovacem, 1 maja 1858 roku. Zwycięstwo to miało bardzo ważne znaczenie, nie tylko symboliczne. Z jednej strony bowiem przysporzyło Czarnogórcom chwały, która została wkrótce uwieczniona w pieśniach i literaturze wszystkich Słowian Południowych, w szczególności Serbów w Wojwodinie (ówcześnie węgierskiej). Zwycięstwo zmusiło również europejskie mocarstwa do oficjalnego wyznaczenia granicy między Czarnogórą i Turcją, co oznaczało de facto uznanie czarnogórskiej niepodległości.

Wielkim sojusznikiem Petrovicia-Njegoša była Rosja, która po klęsce w wojnie krymskiej nie była w stanie wesprzeć Księstwa Czarnogóry. Rząd Rosji ogłosił jednak, że uznawał i, niezależnie od pozycji innych mocarstw, będzie uznawał niepodległość Czarnogóry. Z drugiej strony Daniel I przejawiał postawę frankofilską, przez którą przysporzył sobie wielu wrogów. Przyjął nawet od Francji wsparcie finansowe, co wielu wpływowych Czarnogórców postrzegało jako zdradę Rosji.

Danilo I

W sprawach krajowych Daniel był autorytarnym, a czasem nawet brutalnym władcą. Zorganizował system podatkowy, który został przyjęty przez wszystkie klany czarnogórskie, z wyjątkiem klanu Kuci. Aby go ukarać, książę wysłał w 1856 roku swojego starszego brata Mirko z rozkazem zabicia nie tylko wszystkich liderów zbuntowanego klanu, ale także ich dzieci w kołyskach. W wyniku tego Mirko zabił 247 osób (w tym tylko 17 żołnierzy, a reszta to osoby starsze i dzieci). Książę był również inicjatorem pierwszego spisu ludności w Czarnogórze i zarządził, aby wszystkie gospodarstwa domowe były rejestrowane.

Daniel I Petrović-Njegoš został zamordowany przez Todora Kadića z klanu Bjelopavlici 13 sierpnia 1860 roku, kiedy wsiadał na pokład statku w porcie w Kotorze.

Tekst pierwotnie ukazał się na Histmag.org

Browar Zamkowy w Cieszynie

Browar Zamkowy w Cieszynie był niegdyś jednym z najbardziej znanych browarów w monarchii austro-wegierskiej. Dziś, choć utracił na znaczeniu, dalej jest miejscem niezwykłym i wciąż kultywuje tradycje piwowarskie.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 34. – Cieszyn d. 29. Października. – R. 1853.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 35. – Cieszyn d. 5. Listopada. – R. 1853.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 12. – Cieszyn d. 25. Marca. – R. 1854.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo poświęcone wiadomościom politycznym, nauce, przemysłowi i zabawie.
Rocznik 78. – W Cieszynie, wtorek, 24. marca 1925. – Nr. 24.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo poświęcone wiadomościom politycznym, nauce, przemysłowi i zabawie.
Rocznik 88. – W Cieszynie, wtorek, 19. kwietnia 1935. – Nr. 32.

Przytoczone artykuły z Gwiazdki Cieszyńskiej o nowych dzierżawcach browaru mówią zapewne o jakimś mniejszym browarze miejskim („mamy także znowu dobre piwo, tak miejskie jako też i zameckie”). Bardzo prawdopodobne, że był to lokal gastronomiczny, w którym warzono piwo własnego wyrobu. Niemniej jednak powyższe wycinki są dobrą okazją do wspomnienia Brackiego Browaru Zamkowego i jego historii.

Historia cieszyńskiego piwowarstwa sięga nawet X wieku. Już wtedy miejscowa ludność domowymi sposobami warzyła słabo sfermentowany trunek, spełniający głównie funkcje odżywcze. Bardziej zorganizowana produkcja pojawiła się w wieku XIII gdy Cieszyn uzyskał monopol warzenia i wyszynku piwa w obrębie jednej mili od murów miasta.

W 1468 roku przyjęto cieszyńskie prawo propinacyjne (wyłączne prawo do produkcji piwa, gorzałki i miodu). Jednym z pierwszych gatunków piw cieszyńskich, rejestrowanych w źródłach (a najstarsze wzmianki pochodzą z XVII wieku), jest Mastne, które zyskało uznanie nie tylko w ówczesnej Polsce, ale również w Czechach i krajach niemieckich. Jego nazwa wywodzi się od słów „mięsisty”, „pełny”, co podkreślało bogactwo jego składników.

Na początku XIX wieku przemiany gospodarcze i społeczne spowodowały, że browarnictwo mieszczańskie przestało być konkurencyjne. Był to również czas kiedy arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg zlecił w Cieszynie rozbiórkę ruin zamku piastowskiego i budowę klasycystycznego pałacu. Niejako przy okazji postanowiono również o wybudowaniu browaru. W 1864 roku kamień węgielny pod budowę położył sam arcyksiążę Albrecht Fryderyk Habsburg, którego uważa się za założyciela browaru.

Arcyksiążęcy Browar Zamkowy był jednym z pierwszych polskich browarów typu fabrycznego, został wyposażony w najnowocześniejsze urządzenia i maszyny piwowarskie. Stosunkowo szybko wprowadzono tam również maszynę parową. Jedną z najważniejszych technologicznych nowości było zastosowanie w produkcji piwa procesu fermentacji dolnej w odkrytych kadziach. Piwo z Cieszyna szybko zyskało sławę i uznanie, znane było na całym terenie monarchii austro-wegierskiej. Wyjątkowym uznaniem cieszyło się w restauracjach Krakowa i Lwowa.

Po zakończeniu I wojny światowej browar upaństwowiono i powołano Państwowe Zamkowe Zakłady Przemysłowe w Cieszynie. W 1938 roku w Urzędzie Patentowym zarejestrowano symbol browaru – Wieżę Piastowską. W czasie okupacji browar został przejęty przez Niemców, którzy nie zaprzestali produkcji. Z kolei po wojnie browar został włączony w skład Bielskich Zakładów Piwowarsko-Słodowniczych, a w latach 50. został połączony z browarem w Żywcu.

Obecnie Bracki Browar Zamkowy wchodzi w skład Grupy Żywiec i jest jej najmniejszym browarem. Ma charakter żywego muzeum piwowarstwa, które można zwiedzać m.in. podczas Święta Trzech Braci w czerwcu, czy Brackiej Jesieni we wrześniu. Obecnie warzy się tu piwa Brackie i Żywiec Porter a także piwa specjalne dla Grupy Żywiec, będące markami jednorazowymi (Bracki Koźlak Dubeltowy, Brackie Mastne, Brackie Pale Ale Belgijskie).

Browar Zamkowy w Cieszynie Tekst pierwotnie ukazał się na Histmag.org

Katastrofa transatlantyku Arctic

W XIX wieku prężnie rozwijał sie transport transatlantycki, który był przedmiotem rywalizacji nie tylko wielkich przedsiębiorstw ale także państw. Nie obyło się również bez tragicznych katastrof.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu.
Ner. 44. – Cieszyn d. 25. Listopada. – R. 1854.

W XIX wieku z maszyny parowej zaczęto korzystać również na statkach. Spowodowało to odejście od napędu żaglowego i przejście na napęd mechaniczny. Dzięki temu czas podróży z Europy do Ameryki Północnej uległ znacznemu skróceniu. W 1838 roku SS Great Western przepłynął Atlantyk w 15 dni, co było zwiastunem nowej ery w handlu transatlantyckim.

W 1838 roku Samuel Cunard założył Brytyjską i Północnoamerykańską Królewską Parowcową Kompanię Pocztową, która stała się regularnym przewoźnikiem poczty z Wielkiej Brytanii do Ameryki Północnej. Firma Cunarda, subwencjonowana przez państwo brytyjskie, stała się poważnym zagrożeniem dla innych państw, dlatego zaczęły powstawać nowe, wspierane przez rządy przedsiębiorstwa. W 1845 roku przetarg na przewóz poczty ogłosił również Kongres Stanów Zjednoczonych. Przetarg wygrał Edward Knight Collins, który stał się tym samym największym konkurentem Samuela Cunarda.

Edward Collins

Collins urodził się 5 sierpnia 1802 roku. W 1821 roku dołączył do firmy ojca a trzy lata później został jego partnerem. Początkowo zajmowali się regularnym transportem między Meksykiem a Nowym Jorkiem, później Collins zaangażował się w handel bawełną między Nowym Orleanem a Nowym Jorkiem. W 1847 roku otrzymał dotację rządową i stworzył Parowcową Kompanię Pocztową Stanów Zjednoczonych. W jej szeregi powołał cztery statki: Atlantic, Baltic, Pacific i Arctic. Były to nowoczesne jednostki, znacznie lepsze od tych służących w Cunard Line: były dwukrotnie większe, szybsze, posiadały wiele innowacji (np. parowe ogrzewanie, bieżącą wodę i system wentylacyjny we wszystkich kabinach).

Chlubą floty Collins Line był SS Arctic, jeden z największych, najwspanialszych i najbardziej luksusowych statków w tym czasie. Pokonywał Ocean Atlantycki w czasie 9 dni i 17 godzin, co było ówczesnym rekordem. 21 września 1854 roku SS Arctic wyruszył z Liverpoolu do Nowego Jorku. Sześć dni później, płynąc z maksymalną prędkością, we mgle, zderzył się z francuskim statkiem rybackim Vesta. Kapitan James C. Luce próbował dotrzeć do brzegu, lecz Arctic pozbawiony wodoszczelnych grodzi szybko nabierał wody, wkrótce przewrócił się i zatonął, zaledwie 15 mil od przylądka Cape Race w Nowej Funlandii. W katastrofie zginęło ponad 300 ludzi, w tym żona Edwarda Collinsa - Mary Ann, ich dziewiętnastoletnia córka i piętnastoletni syn. W Nowym Jorku wybuchł skandal, gdy wyszło na jaw, że wśród ocalałych było 60 członków załogi i zaledwie 24 pasażerów.

Gdy dwa lata później zaginął bez wieści bliźniaczy SS Pacific, Kongres USA cofnął swoją dotację i w ten sposób Edward Collins zbankrutował. Zmarł 22 stycznia 1878 roku. Od tego momentu na Atlantyku zaczęła królować istniejąca do dziś Cunard Line.

SS Arctic

Do linii Cunarda należały m.in.: Persia (pierwszy żelazny transatlantyk), RMS Carpathia (który zasłynął uratowaniem ponad 700 rozbitków z Titanica) i Queen Mary (sławny transatlantyk, ostatni wielokominowiec Atlantyku). Firma nigdy nie straciła statku pasażerskiego w wyniku katastrofy (a jedynie w wyniku działań wroga w czasie wojny).

Tekst pierwotnie ukazał się na Histmag.org