Krótkie tłumaczenie nazwisk miesięcy

1. Pierwszy miesiąc zowie się po polsku Styczeń, dla tego, iż się styka ze starym rokiem, czyli raczej iż będąc na początku roku nowego; rok nowy styka się przezeń z rokiem zeszłym. Początkowo zwano go u Sławian Ledzień od lodu, który w miesiącu tym pokrywa wszystkie wody; w ten sposób zowią go jeszcze Czesi do dziś dnia: Leden, od led, lód. – Rzymianie zwali go Januarius, co znaczy drzwiowy, a pochodzi od wyrazu janua, co znaczy drzwi, albowiem miesiąc ten otwiera drzwi nowemu roku; a ponieważ Rzymianie byli poganami poświęcili go Janusowi, bożkowi z dwiema twarzami, naprzód i w tył, który patrzał i w przeszłość i w przyszłość, i który miał wyobrażać czas obecny, jako ogniwo między przeszłością i przyszłością.

2. Drugi miesiąc nazwano po polsku Luty od zimy przeraźliwej, która jeszcze w tym miesiącu panuje; powiadano jest luto, co znaczyło jest zimno. – Rzymianie zwali go Februarius, od februa; bo w miesiącu tym żałowali swojich krewnych zmarłych i ofiarowali za ich dusze bogom podziemnym, jakoto Plutonowi, bogu piekła; ofiary takie zwano februa, a ofiary takie sprawiać februare.

3. Trzeci miesiąc zowie się Marzec, od marzenia czyli roztajania ziemi, inaczej zwali go dawni Polacy Kazidroga, dla tego, iż się w nim drogi przez roztajanie kaziły, psuły. Czesi zowią go Brzezeń od brzeza, iż w nim brzozy się rozwijają. Wszystko daje znać, iż już łagodniejsza pora się zaczyna. – Rzymianie zwali go Martius, bo miesiąc ten poświęcili bożkowi wojny, którego zwali Mars. Byłoto lud w ogólności wojenny.

4. Czwarty miesiąc zowie się Kwiecień, od kwiatu, który się w miesiącu tym już zaczyna rozwijać; po staropolsku zwano go Łżykwiat od łżyć, rozwijać się. Czesi zwą go Dubeń, od dub, iż dęby w nim się rozwijają. – Rzymianie zwali go Aprillis, co znaczy odzwierny, od aperire otworzyć, dla tego, iż nam wiosnę otwiera.

5. Piaty miesiąc zowie się Maj, od umajenia, iż w nim kwitnące drzewa, kwiatem się umajają. Inni Sławianie zwą go Traweń, iż w nim ziemia cała coraz bardziej w trawę się odziewa. – Rzymianie zwali go Majus, iż był poświęcony bogini zwanej Maja (matce Merkurego).

6. Szosty miesiąc zowie się Czerwiec, od czerwiu, robactwa psującego drzewa, pojawiającego się w tym miesiącu. Inni Sławianie zwali go Koseń, od koźby, w nim bowiem pierwsze siano się kosi. – Rzymianie zwali go Junius, albowiem był poświęcony na cześć bogini Junonie, królowej nieba.

7. Siodmy miesiąc zowie się Lipiec, iż wnim lipy kwitną. Starorossyanie zwali go Linec, iż w nim bydło się leni. – Rzymianie zwali go Julius, bo go poświęcili na cześć Juliusza Cesara, sławnego Rzymianina, który do najwyższych doszedł godności.

8. Osmy miesiąc zowie się Sierpień, od sierpu, albowiem w miesiącu tym przypadają żniwa, przy których sierp ważnem jest narzędziem. – Rzymianie zwali go Augustus, bo go poświęcili na cześć Augustowi, Cesarzowi Rzymskiemu.

9. Dziewiąty miesiąc zowie sie Wrzesień, od wrzosy, rośliny, która w miesiącu tym kwitnie. Po starorusku zowie się Kiwień, od kiwania karkiem koni w skutek niepokojenia od much i innych owadów, które w miesiącu tym stają się bardzo dokuczliwemi. – Rzymianie zwali go Septembris t. j. miesiąc siodmy, od liczby septem, siedem. Albowiem w ten czas gdy Rzymianie liczyli miesięcy w roku tylko dziewięć, był miesiąc Martius (Marzec) pierwszym miesiącem w ich roku, dla tego rachując od Marca, był u nich miesiąc ten siodmy.

10. Dziesiąty miesiąc zowie się Październik od paździerzy odpadających przy wyrabianiu lnu, którem się Polacy w miesiącu tym trudnili. Inni mniemają, iż nazwa ta raczej pochodzi od ścierania, które po żniwach na polach się zostaje, i że się początkowo zwał Po-ściernik; początkowo jednak zwano go u Staropolaków Pajęcznikiem, od pajęczyny, która obszary rolnika w miesiącu tym powleka. Dawni Rossyanie zwali go Żouteń, iż liście w nim na drzewach żółknie. – Rzymianie zwali go Octobris, t. j. osmy miesiąc rachując od Marca, od liczby octo, ośm.

11. Jedynasty miesiąc zowie się Listopad iż w nim liści z drzew spadają. – Rzymianie zwali go Novembris, od liczby novem dziewięć, iż był dziewiątym z porządku.

12. Dwunasty zowie się Grudzień, od grudy albowiem mróz w miesiącu tym przeistacza błoto w grudę. – Rzymianie zwali go Decembris od decem, dziesięć, bo był dziesiątym miesiącem z porządku, licząc od Marca, jako pierwszego miesiąca roku Rzymian.
    

Krótkie to tłumaczenie nazwisk miesięcy roku Chrześciańskiego może niejednemu posłużyć obywatelowi wiejskiemu do łatwiejszego spamiętania miesięcy i porównania ich ze sobą w różnych nazwach.

Gwiazdka Cieszyńska, pismo naukowe i zabawne.
Ner 6. – Cieszyn d. 12. Kwietnia. – R. 1851.